Ένας στους δέκα Έλληνες έχει κάποιου βαθμού διαταραχή της νεφρικής λειτουργίας. Περίπου 10.500 πάσχουν από νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου και είτε υποβάλλονται σε εξωνεφρική κάθαρση (σε αιμοκάθαρση σε νοσηλευτικά ιδρύματα ή σε περιτοναϊκή κάθαρση στο σπίτι) είτε έχουν κάνει μεταμόσχευση νεφρού. Κύρια αιτία νεφροπάθειας στη χώρα μας αλλά και στις άλλες χώρες της Δύσης είναι ο σακχαρώδης διαβήτης.
Η νεφρική ανεπάρκεια είναι μια σοβαρή ασθένεια, κατά την οποία οι νεφροί αδυνατούν να αποβάλλουν από τον οργανισμό τα άχρηστα υποπροϊόντα του μεταβολισμού, λόγω κάποιας βλάβης που έχουν υποστεί.
Ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί την συνηθέστερη αιτία νεφρικής ανεπάρκειας στις Δυτικές κοινωνίες, με ποσοστά που παρουσιάζουν διακυμάνσεις από χώρα σε χώρα - στις ΗΠΑ λ.χ. είναι 45%, ενώ στη χώρα μας γύρω στο 26%, ποσοστά που σημαίνουν ότι από στατιστικής πλευράς αποτελεί την πρώτη αιτία νεφροπάθειας.
Ο διαβήτης διακρίνεται σε δύο τύπους, αν και για πολλούς ερευνητές σήμερα μπορεί να είναι και δύο εντελώς διαφορετικές οντότητες, άποψη όμως που δεν έχει τεκμηριωθεί. Πρόκειται για τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (ή ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη ή νεανικό διαβήτη) και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 (ή μη ινσουλινοεξαρτώμενο διαβήτη). Η επιδημία που έχει ανακύψει τα τελευταία χρόνια με την άνοδο του διαβήτη ως πρώτη αιτία νεφροπάθειας οφείλεται ακριβώς στον διαβήτη τύπου 2.
Τα ποσοστά του διαβήτη τύπου 1 που καταλήγουν σε νεφρική ανεπάρκεια (σε χρόνια νεφρική νόσο, όπως ονομάζεται σήμερα) είναι τα ίδια που ήταν πριν μία εικοσαετία, ενώ τα ποσοστά του διαβήτη τύπου 2 έχουν πολλαπλασιασθεί ραγδαία. Ως ενοχοποιητικοί παράγοντες θεωρούνται: α) η αλλαγή των διαιτητικών συνηθειών (συντηρημένες τροφές, φαστ φουντ), β) η καθιστική ζωή και η έλλειψη άσκησης, γ) η σχεδόν καθημερινή κατανάλωση αλκοόλ, και γενικώς η αλλαγή κοινωνικής συμπεριφοράς.
Συνέπειες
Όταν ο διαβήτης προσβάλλει τους νεφρούς, η νόσος ονομάζεται διαβητική νεφροπάθεια. Αλλά όμως υπάρχει και κάτι ευχάριστο: ο διαβήτης δεν προσβάλει πάντοτε τους νεφρούς. Δεν χρειάζεται να πανικοβληθούμε, χρειάζεται όμως να είμαστε σε επαγρύπνηση. Γιατί το λέμε αυτό; Διότι ο διαβήτης τύπου 1 σπάνια εξελίσσεται σε διαβητική νεφροπάθεια πριν από την παρέλευση 10 ετών από την εμφάνιση του, ενώ ο διαβήτης τύπου 2 συνήθως προκαλεί διαβητική νεφροπάθεια μετά από 10 έως 20 χρόνια από την εμφάνιση του.
Έξω από αυτά τα όρια είναι σπάνιο να έχουμε διαβητική νεφροπάθεια. Αυτό τι σημαίνει; Ότι αν κάποιος έχει σάκχαρο για 30 χρόνια και δεν έχει αναπτύξει διαβητική νεφροπάθεια, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα εμφανίσει ποτέ.
Αναγνώριση συμπτωμάτων
Η νεφρική ανεπάρκεια είναι μία ύπουλη αρρώστια που δεν βρίθει συμπτωμάτων. Έτσι, αυτά που μπορούμε να παρατηρήσουμε είναι πολύ λίγα και όχι θορυβώδη. Εάν γίνουν θορυβώδη θα είναι πλέον αργά. Τα συμπτώματα αυτά είναι:
1) Νυκτουρία. Κατ' αυτήν, ο ασθενής αναγκάζεται ενώ κοιμάται τη νύκτα να ξυπνήσει και να σηκωθεί για να ουρήσει μία, δύο, τρεις φορές. Προσοχή, όμως: ύποπτο δεν είναι το ότι ξυπνά ο ασθενής και πάει να ουρήσει, αλλά το ότι αναγκάζεται να ξυπνήσει επειδή θέλει να ουρήσει _ υπάρχει διαφορά. Επίσης παίζει μεγάλη σημασία εάν ουρεί κατά τη νύκτα με ευκολία ή δυσκολία. Αν είναι άνδρας κάποιας ηλικίας και δυσκολεύεται να ουρήσει, τότε έχει πρόβλημα με τον προστάτη του και πρέπει να αποταθεί σε ουρολόγο. Η νυκτουρία είναι σύμπτωμα όλων των νεφρικών παθήσεων και όχι ειδικά της διαβητικής νεφροπάθειας και συνήθως προηγείται 2-3 χρόνια πριν εμφανισθεί στο αίμα, εργαστηριακά, βλάβη των νεφρών.
2) Οίδημα βλεφάρων. Είναι σύνηθες σύμπτωμα. Κατά την πρωινή έγερση τα βλέφαρα είναι πρησμένα και το οίδημα υποχωρεί κατά την διάρκεια της μέρας.
3) Οίδημα κάτω άκρων. Και τα δύο πόδια είναι πρησμένα στη περιοχή των άκρων, των σφυρών και στη γάμπα
Έλεγχος
Για να διαγνωστεί η διαβητική νεφροπάθεια γίνονται τα εξής:
* Μέτρηση κρεατινίνης. Ο έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας γίνεται κατ' αρχήν με εκτίμηση των επιπέδων της κρεατινίνης στο αίμα (και όχι της ουρίας, που είναι ένας παράγοντας ο οποίος επηρεάζεται από πολλές και διάφορες καταστάσεις). Από τη στιγμή που η κρεατινίνη είναι αυξημένη, αποτελεί ένδειξη νεφρικής βλάβης.
* Γενική ούρων. Αξιολογείται η ύπαρξη ή μη λευκώματος στα ούρα. Λεύκωμα στα ούρα σε έναν διαβητικό ασθενή σημαίνει διαβητική νεφροπάθεια. Ο σακχαρώδης διαβήτης προκαλεί βλάβες στα σπειράματα _ τις δομικές μονάδες του νεφρού που αποτελούν το λειτουργικό του φίλτρο. Συνέπεια αυτών των βλαβών είναι να περνούν στα ούρα ουσίες οι οποίες φυσιολογικά κρατούνται στο αίμα. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι πρωτεΐνες. Η βλάβη στα σπειράματα έχει ως επακόλουθο να αποβάλλουν οι νεφροί πρωτεΐνες (λεύκωμα) στα ούρα.
* Λεύκωμα ούρων 24ώρου. Εάν ανιχνευθεί λεύκωμα στην γενική ούρων, συνιστάται στον ασθενή να μαζέψει τα ούρα ενός 24ώρου. Η διαβητική νεφροπάθεια εξελίσσεται ως εξής:
1) Με φυσιολογική απέκκριση λευκωμάτων στα ούρα (οι φυσιολογικές τιμές είναι 10-50 mg το 24ωρο, τιμές που διαφέρουν από κέντρο σε κέντρο)
2) Με μικρολευκωματινουρία (30-300 mg ανά 24ωρο)
3) Με λευκωματουρία (πάνω από 300 mg ανά 24ωρο) που μπορεί να επεκτείνεται στα όρια του επονομαζόμενου νεφρωσικού συνδρόμου _ είναι η βαρύτερη κατάσταση και έχει απώλεια πρωτεϊνών (λευκώματος) πάνω από 3,5 γρ. το 24ωρο.
* Μέγεθος νεφρών. Ο διαβήτης δεν επηρεάζει το μέγεθος των νεφρών μέχρι τα τελικά στάδια σε αντίθεση με άλλες νεφροπάθειες, εκτός κι αν συνυπάρχει άλλη νόσος των νεφρών (λ.χ. ισχαιμική νεφροπάθεια που συνοδεύεται από υπέρταση). Το μέγεθος των νεφρών αξιολογείται με μία απλή, φθηνή εξέταση που λέγεται νεφροτομογραφία. Δεν χρειάζονται αξονικές ή μαγνητικές τομογραφίες, ούτε σπινθηρογραφήματα νεφρών.
Μία άλλη, έμμεση ένδειξη νεφροπάθειας προέρχεται από τα μάτια. Ο διαβήτης προσβάλλει κατά αρχήν τα μικρά αγγεία και έτσι προσβάλλει τα αγγεία του αμφιβληστροειδούς αλλά και των νεφρών. Οι πάσχοντες από διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια είναι πολύ πιθανό να έχουν και διαβητική νεφροπάθεια.
Η θεραπεία
Η θεραπεία της διαβητικής νεφροπάθειας αρχίζει με την καλή ρύθμιση του σακχάρου. Τα επίπεδα της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης στο αίμα των ασθενών πρέπει να είναι κάτω από 7% και όχι κάτω από 6,5%. Η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (συμβολίζεται Hb1Ac) είναι ένας δείκτης που δείχνει το προφίλ του σακχάρου το τελευταίο τρίμηνο.
Απαραίτητη είναι ακόμα η καλή ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης. Συνήθως οι διαβητικοί έχουν και υπέρταση. Τα φάρμακα που προτιμώνται είναι οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης (Α-ΜΕΑ) και οι ανταγωνιστές των υποδοχέων της αγγειοτασίνης Ι (ΑΤ-Ι), διότι ελαττώνουν την λευκωματουρία που αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την πορεία του ασθενούς.
Χορηγούμε επίσης διουρητικά γιατί το σύνηθες είναι ότι οι διαβητικοί δεν ρυθμίζουν την πίεσή τους χωρίς διουρητικά. Αποφεύγονται οι αναστολείς διαύλου ασβεστίου γιατί επιδεινώνουν την λευκωματουρία.
Ο Φίλιππος Καρακάσης είναι επιμελητής Α' στο Νεφρολογικό Τμήμα του Νοσοκομείου Κοργιαλένειο-Μπενάκειο Ε.Ε.Σ
http://ygeia.tanea.gr/default.asp?pid=8&ct=2&articleID=5233&la=1
Φόρουμ 
